Μακροχόνια προβλήματα δείνχει να δημιουργεί η σωματική και σεξουαλική βία στις γυναίκες

Γιατί οι γυναίκες δεν αναφέρουν τα περιστατικά βίας

Γράφει η Ουρανία Κυριάκου

Στο τρίτο παραδοτέο πρόκειται να ασχοληθώ κυρίως με την ψυχολογική βία, η οποία αποτελεί βάση για την ενδοοικογενειακή βία. Με βάση αυτή τη μορφή βίας ακολουθούν και άλλες μορφές, αφού κάθε βία είναι πρώτα ψυχολογική, ενώ δε νοείται φυσική βία χωρίς την ψυχολογική. Οι συνέπειες της πολλές φορές μπορεί να είναι σοβαρότερες από τη φυσική βία. Ωστόσο πιο κάτω πρόκειται να δούμε συνέπειες και άλλων μορφών βίας που προκαλούν τόσο στη γυναίκα, όσο και στην υπόλοιπη οικογένεια. Όπως είδαμε στο προηγούμενο παραδοτέο, σχεδόν όλες οι γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση από τον σύντροφο ή τον σύζυγο τους αναφέρουν και την ψυχολογική βία. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον ΣΠΑΒΟ το 97% των κακοποιημένων γυναικών αναφέρθηκαν σε ψυχολογική βία.

Σύμφωνα με το psychology.gr ο θύτης που ασκεί αυτή τη μορφή βίας έχει στόχο στο να περιφρονήσει το θύμα και να το αποδυναμώσει. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει την υποταγή του θύματος, ενώ έχει αυτός τον έλεγχο και την εξουσία. Η ψυχολογική/συναισθηματική βία μπορεί να περικλείει οποιαδήποτε πράξη ή συμπεριφορά η οποία επιδρά αρνητικά στην ψυχολογική και συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει συμπεριφορές, όπως η απειλή, ο εκφοβισμός, ο λεκτικός εξευτελισμός, η εξύβριση και η απομόνωση του θύματος από το κοινωνικό του περιβάλλον, η αποφυγή επικοινωνίας και η παραμέληση των συναισθηματικών αναγκών του. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά αυτής της μορφής βίας είναι: Ο έλεγχος στη ζωή του άλλου, η απομόνωση, η παθολογική ζήλια, η υποτίμηση, οι απειλές και η αδιαφορία. Σε έρευνα της familyviolence οι γυναίκες που ανέφεραν ότι έχουν υποστεί ψυχολογική βία ανέφεραν τις κυριότερες πράξεις που έζησαν.

Είναι ενδιαφέρον ότι πρόσφατη σχετική έρευνα (Σοσιαλιστική Γυναικεία Κίνηση, 2008) έδειξε τους νέους να δηλώνουν ότι «η πιο διαδεδομένη μορφή ενδοοικογενειακής βίας σήμερα δεν είναι η σωματική, αλλά η ψυχολογική βία», κάτι το οποίο δείχνει την αναγνώριση του μεγέθους της ύπαρξης της ψυχολογικής βίας, κυρίως από τη νεολαία. Το μέσο ποσοστό της σωματικής βίας που δηλώνεται ότι βιώνεται από σπάνια μέχρι και καθημερινά από τις γυναίκες του δείγματος της συγκεκριμένης έρευνας φτάνει το 13.4%. Ως αποτέλεσμα, πολλά τέτοια περιστατικά συμβαίνουν μακροχρόνια χωρίς να έρθουν ποτέ στο φως, με σημαντικές συνέπειες στη ζωή και την υγεία των ατόμων που κακοποιούνται.

Όπως ανέφερα αρχικά, η οποιαδήποτε μορφή βίας ξεκινά με τη ψυχολογική. Οι άλλες δύο συνηθέστερες μορφές βίας που αντιμετωπίζει μια γυναίκα από τον σύντροφό της είναι η σωματική και η σεξουαλική. Σε πανευρωπαϊκή έρευνα του fra.europa.eu καταγράφηκαν σε ποσοστά μακροπρόθεσμες ψυχολογικές επιπτώσεις σοβαρού περιστατικού βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ανά είδος βίας.

Σε ποιό βαθμό επηρεάζει η οικονομική κατάσταση του ζευγαριού

Ας περάσουμε όμως σε έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που στέκονται εμπόδιο στην πάταξη αυτού του φαινομένου. Γιατί οι κακοποιημένες γυναίκες δεν αναφέρουν την κακοποίησή τους. Άλλωστε, ενδεικτικό είναι και το εύρημα ότι το13% του δείγματος της παρούσας έρευνας (δηλαδή 140 γυναίκες), δεν πήρε θέση στην ερώτηση εάν έχει υποστεί κάποια στιγμή βία από το σύζυγο/σύντροφο. Όπως πολλές διεθνείς βιβλιογραφίες υποστηρίζουν, ένα μεγάλο ποσοστό των περιστατικών της βίας στην οικογένεια δεν γνωστοποιείται στις υπηρεσίες. Στο δείγμα της έρευνας, το 57.7% των γυναικών που κακοποιήθηκαν δηλώνει πως δεν έχει προβεί σε καμία καταγγελία του περιστατικού. Ωστόσο, σύμφωνα με το ΣΠΑΒΟ, τα τηλεφωνήματα προς το 1440 αυξάνονται τα τελευταία χρόνια. Βέβαια αυτό δε θα το λέγαμε και θετικό στοιχείο, αφού πιθανόν να συνεπάγεται και με αυξημένα περιστατικά βίας. Από την άλλη, ίσως η ενίσχυση του γυναικείου φύλου σε ζητήματα ισότητας και η ύπαρξη όλων και περισσότερων εκστρατειών καθώς και υπηρεσιών, προφανώς ενδυναμώνει τις γυναίκες κάνοντας τις να μιλήσουν. Για να είναι αποτελεσματικές οι εκστρατείες ενημέρωσης σχετικά με τη βία κατά των γυναικών και ενθάρρυνσης της καταγγελίας των περιστατικών βίας, είναι ανάγκη να υπάρχουν ειδικευμένες υπηρεσίες με επαρκείς πόρους ικανές να καλύπτουν τις ανάγκες των θυμάτων.

Όλες οι γυναίκες οι οποίες κακοποιήθηκαν και δεν το ανέφεραν σε κανέναν δηλώνουν ότι το έκαναν «για οικονομικούς λόγους». Ανησυχητικό στοιχείο και, δεδομένης της οικονομικής κρίσης, ίσως να μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι, όσο η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών χειροτερεύει τόσο περισσότερες κακοποιημένες γυναίκες δεν θα τολμούν να αναφέρουν ή να καταγγείλουν την κακοποίησή τους. Αυτό δείχνει το πόσο σημαντική είναι η οικονομική ανεξαρτησία για τη γυναίκα. Το γεγονός πως τα τελευταία χρόνια οι περισσότερες γυναίκες δουλεύουν, κάτι το οποίο δεν ήταν τόσο συνηθισμένο τις προηγούμενες δεκαετίες, δείχνει μερικά θετικά βήματα. Ας περάσουμε μια άλλη έρευνα από τη στατιστική υπηρεσία Κύπρου. Στη συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται κατά πόσο η οικονομική κατάσταση επηρεάζει και σχετίζεται με τη βία στην οικογένεια. Τα ευρήματα της έρευνας της στατιστικής υπηρεσίας Κύπρου σχετικά με την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών δείχνουν ότι η βία ελαττώνεται με τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης, ενώ λιγότερη βία εμφανίζεται όταν το ζευγάρι διαχειρίζεται τα οικονομικά μαζί.

Εκτός από τους οικονομικούς λόγους, αναφέρθηκαν και σε άλλους λόγους, όλοι τους σε υψηλά ποσοστά:

Όλα τα πιο πάνω συνάδουν με τα ευρήματα διαφόρων ερευνών που αφορούν τα χαρακτηριστικά των γυναικών που είναι θύματα βίας. Αυτές οι γυναίκες έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως άλλωστε είδαμε στο προηγούμενο παραδοτέο, αντίστοιχα κοινά χαρακτηριστικά έχουν και οι δράστες. Είναι προφανές ότι η οικονομική εξάρτηση, η αρνητική αυτοεικόνα και η χαμηλή αυτοεκτίμηση, που συχνά χαρακτηρίζουν πολλές γυναίκες στις οποίες ασκείται βία, το στίγμα της αποτυχίας ενός γάμου ή μιας σχέσης και οι πιθανές αλλαγές που μπορεί να προκληθούν στον τρόπο ζωής τους είναι παράγοντες που τις προδιαθέτουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη βίαιη συμπεριφορά του συντρόφου τους και να ρίχνουν το φταίξιμο για την κακοποίηση στον εαυτό τους, να βιώνουν συναισθήματα ενοχής, ντροπής, φόβου και εξάρτησης από το σύντροφό τους και, όχι μόνο να μην αναφέρουν την κακοποίησή τους, αλλά και να παραμένουν σε σχέσεις όπου υπάρχει η βία. Συχνά, οι γυναίκες, νιώθοντας αβοήθητες και αδύναμες να αντιδράσουν στην κακοποίηση που υφίστανται, επιλέγουν να παραμείνουν σε σχέσεις όπου κακοποιούνται. Ως αποτέλεσμα, πολλά τέτοια περιστατικά συμβαίνουν μακροχρόνια χωρίς να έρθουν ποτέ στο φως, με σημαντικές συνέπειες στη ζωή και την υγεία των ατόμων που κακοποιούνται.

Όπως ανέφερα αρχικά, η οποιαδήποτε μορφή βίας ξεκινά με τη ψυχολογική. Οι άλλες δύο συνηθέστερες μορφές βίας που αντιμετωπίζει μια γυναίκα από τον σύντροφό της είναι η σωματική και η σεξουαλική. Σε πανευρωπαϊκή έρευνα του fra.europa.eu καταγράφηκαν σε ποσοστά μακροπρόθεσμες ψυχολογικές επιπτώσεις σοβαρού περιστατικού βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ανά είδος βίας.

Επιστρέφοντας στα τοπικά, στην έρευνα που έγινε στην Κύπρο, την οποία είχα προαναφέρει, σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία που συμμετείχαν 1076 γυναίκες, το 28% του δείγματος ανέφερε ότι έχει υποστεί βία από σύντροφο/πρώην σύντροφο και το 72% απάντησε πως δεν έχει υποστεί. Ωστόσο το 13% του δείγματος (140 γυναίκες) δεν απάντησαν σε αυτή την ερώτηση. Σε ερώτηση για το πόσο καλά είναι πληροφορημένες σχετικά με το θέμα οι απαντήσεις ήταν οι εξής:

Αν αναλογιστούμε πως το ποσοστό που δήλωσε ότι έχει υποστεί βία, αντιστοιχεί περίπου στους ίδιους αριθμούς αυτών που απάντησαν ότι δεν είναι αρκετά ενημερωμένες με αυτό το ζήτημα, τότε μπορούμε να ελπίζουμε πως αν υπάρξει περισσότερη παιδεία και ενημέρωση τουλάχιστον στις γυναίκες, τότε θα μειωθεί αυτό το φαινόμενο. Κάτι το οποίο είναι εφικτό και συνεχίζει να αναπτύσσεται, βελτιώνοντας τον τρόπο εκπαίδευσης και εκμάθησης τέτοιου είδους κοινωνικών ζητημάτων, που είναι φλέγοντα και κάθε ανεπτυγμένη κοινωνία που σέβεται τον εαυτό της πρέπει να εξαφανίζει.

Τέλος, περνάμε στα μορφωτικά επίπεδα των γυναικών.

Αν και το μορφωτικό επίπεδο δεν παίζει καθοριστικό παράγοντα στα ποσοστά βίας, είναι πολύ πιθανότερο μια γυναίκα με υψηλό επίπεδο μόρφωσης να είναι και πιο ανεξάρτητη, καθώς και θα είναι πιο ενημερωμένη με τέτοιου είδους φαινόμενα.

Περνώντας στα συμπεράσματα αυτής τη έρευνας κατά τη διάρκεια του τρέχοντος ακαδημαϊκού εξαμήνου, θεωρώ ότι η ενδοοικογενειακή βία οφείλεται σε μια αλυσίδα που κύριο θεμέλιό της είναι η πατριαρχική κοινωνία. Όπως βλέπουμε, ο άντρας της οικογένειας θέλει να διατηρεί το ρόλο του αρχηγού που διατηρεί την εξουσία του με κάθε τρόπο. Πολλές φορές την εντύπωση πως η γυναίκα είναι ιδιοκτησία του και έχει το δικαίωμα να εξασκεί οποιαδήποτε ανεπίτρεπτη συμπεριφορά έχει. Σε συνέχεια αυτών των περιστατικών, τα παιδιά που παρακολουθούν αυτές τις συμπεριφορές τείνουν να τις αντιγράφουν, κυρίως τα αγόρια, αλλά και τα κορίτσια στα οποία έχουν υποσυνείδητα τον εαυτό τους σε κατώτερη θέση, βλέποντας τη στάση της μητέρας. Παρόλα αυτά, δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος, αφού όπως είδαμε οι θύτες δεν ήταν πάντα και οι ίδιοι θύματα, αλλά αντιμετωπίζουν αλλά είδη προβλημάτων και κυρίως εξαρτήσεων. Αυτό το θέμα είναι κάτι διαχρονικό, που πάντα αποτελούσε προβληματικό θεμέλιο των κοινωνιών. Ωστόσο είμαι προσωπικά είμαι θετική όσον αφορά την επίλυσή του, παρόλο που όλες οι χώρες ανά το παγκόσμιο είχαν πολύ περισσότερες κλήσεις στις υπηρεσίες κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Μπορεί να γίνονται μερικά αρνητικά βήματα προς τα πίσω, αλλά θέλω να πιστεύω πως η κάθε γυναίκα στα επόμενα χρόνια, θα είναι σε θέση να διεκδικούν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Ειδικότερα οι νεότερες γενιές, κάτι που πιστεύω ήδη γίνεται αφού η ηλικιακή ομάδα που υπόκειται στην ενδοοικογενειακή βία με εξαίρεση τις ανήλικες, είναι γυναίκες μεταξύ 45-65 ετών οι οποίες υπομένουν και ανέχονται τη βία. Άλλωστε κάθε γενιά είναι όλο και πιο προοδευτική από την προηγούμενη κάνοντας όλο και περισσότερα βήματα για να ξεπεράσει στερεότυπα που διατηρούν οι προηγούμενοι.